Қазақстанда халал өнімдерге қызығушылық артып келеді, алайда ақпараттылық деңгейі төмен
2025 жылғы 19 мамырда Астанада алғашқы Islamic Finance and Business Forum өтті. Форумда банк секторының өкілдері, кәсіпкерлер, стартаперлер мен әр аймақтан келген сарапшыларды жинады. Іс-шара аясында Қазақстанда халал өнімдері мен исламдық қаржының қабылдануын зерттеуге арналған онлайн-сауалнама ұйымдастырылды. Сауалнама нәтижелері «Халал тұтыну мінез-құлқының болашағына көзқарас» атты аналитикалық есептің негізін құрады. Есепті Исламдық қаржы және бизнес қауымдастығы (AIFB) TIDAM агенттігімен бірлесіп әзірледі.
Зерттеуге елдің әр өңірінен 98 респондент қатысты. Онлайн-сауалнама 2025 жылдың сәуір айында өткізілді, сұрақтар сандық және сапалық сипатта болды. Қатысушылардың басым бөлігі — 25–34 жас аралығындағы жастар (45,9%). Одан кейінгі жас топтары: 35–44 жас (32,7%) және 18–24 жас (10,2%). Респонденттердің 74,5%-ын әйелдер құрады — бұл, мүмкін, этикалық тұтыну мен отбасыға қамқорлық тақырыптарына әйелдердің белсенді қатысуымен байланысты. Сауалнамаға қатысқандардың 71,4%-ы Қазақстанда тұрады, аздаған жауаптар көрші елдерден келіп түсті.
Сауалнама нәтижелері көрсеткендей, Қазақстандағы халал өнімдерге деген сенім әзірге тұрақты емес. Респонденттердің тек 37,8%-ы «исламдық» деп белгіленген тауарларға толық сенетінін айтты. Тағы 38,8%-ы: «жағдайға байланысты» деп жауап берді. 14,3%-ы мұндай өнімдерге сенбейтінін, ал 9,2%-ы онымен мүлде кездеспегенін мәлімдеді. Сонымен қатар, 56,1% қатысушы халал өнімдерді үнемі тұтынатынын, ал 34,7% — кейде сатып алатынын көрсетті. Сараптамада брендке деген сенімнің ақталмауы, техникалық ақаулар немесе бағаның артық болуына байланысты жоғалатын жағдайлар да тіркелді. Бір респондент: «Өнімді исламдық деп сатты, бірақ ол жұмыс істемеді» деп атап өтті — бұл салада бірізділік пен ашықтықтың маңыздылығын көрсетеді.
Исламдық қаржыға қатысты білім деңгейі төмен күйінде қалып отыр. Тек 13% респондент бұл тақырыпты жақсы немесе терең меңгергенін айтты. Ең жиі кездескен жауап — «естігенмін, бірақ нашар түсінемін» (33,7%), тағы 32,7% жалпы түсінігі бар екенін жеткізді. Қатысушылардың 71,4%-ы өзін мұсылман ретінде сипаттағанына қарамастан, хабардарлық үстірт күйінде қалуда. Бұл — әсіресе көрнекі, түсінікті және мұсылмандармен қатар зайырлы аудиторияға да бағытталған білім беру бастамалары үшін үлкен әлеует бар екенін білдіреді.
Халал тұтынудың ең танымал санаты — тағам. Оны 92% респондент таңдаған. Одан кейінгі орындарда қаржы (62,7%), киім (54,7%), медициналық қызметтер (52%) және білім беру саласы (50,7%) тұр. Бұл халалды тек діни емес, сонымен қатар этикалық жүйе ретінде қабылдауға деген кең қызығушылықты білдіреді. Сонымен қатар, сауалнамаға қатысқан мұсылман емес респонденттердің 63,6%-ы егер халал өнімдер адал, сапалы және олардың қажеттіліктеріне сай болса, оларды пайдалануға дайын екенін айтты. Тағы 30,3% — «мүмкін» деп жауап берді.
AIFB және TIDAM сарапшылары жиналған деректер негізінде бизнес үшін бірқатар практикалық ұсыныстар дайындады. Тұтынушылардың сеніміне ие болу үшін компаниялар ашық коммуникация құруы және тек сертификаттарға емес, нақты әрекеттерге мән беруі қажет. Көрнекі әрі қолжетімді ағартушылық науқандарды дамыту маңызды. Халал өнімдер жиі жауапты тұтыну трендімен байланыстырылады, мұнда адалдық, сапа және орнықтылық басты құндылықтарға айналады. Осыған орай, формалды талаптарға сай болумен қатар, бизнестің қоғамға оң әсерін — бизнес ашықтығы, еңбек жағдайлары немесе экологиялық шешімдер арқылы — көрсету қажет.
Сауалнама нәтижелері көрсеткендей, Қазақстандағы халал секторы жоғары әлеуетке ие, алайда оның жүзеге асуы тұтынушы сенімі, ақпараттылық деңгейі мен брендтердің құндылық тілі арқылы сөйлей алу қабілетіне тікелей байланысты. Астанада өткен форум осындай коммуникацияны құруға жасалған маңызды қадам болды және саланың болашақ дамуына бағыт берді.
2025 жылғы 19 мамырда Астанада алғашқы Islamic Finance and Business Forum өтті. Форумда банк секторының өкілдері, кәсіпкерлер, стартаперлер мен әр аймақтан келген сарапшыларды жинады. Іс-шара аясында Қазақстанда халал өнімдері мен исламдық қаржының қабылдануын зерттеуге арналған онлайн-сауалнама ұйымдастырылды. Сауалнама нәтижелері «Халал тұтыну мінез-құлқының болашағына көзқарас» атты аналитикалық есептің негізін құрады. Есепті Исламдық қаржы және бизнес қауымдастығы (AIFB) TIDAM агенттігімен бірлесіп әзірледі.
Зерттеуге елдің әр өңірінен 98 респондент қатысты. Онлайн-сауалнама 2025 жылдың сәуір айында өткізілді, сұрақтар сандық және сапалық сипатта болды. Қатысушылардың басым бөлігі — 25–34 жас аралығындағы жастар (45,9%). Одан кейінгі жас топтары: 35–44 жас (32,7%) және 18–24 жас (10,2%). Респонденттердің 74,5%-ын әйелдер құрады — бұл, мүмкін, этикалық тұтыну мен отбасыға қамқорлық тақырыптарына әйелдердің белсенді қатысуымен байланысты. Сауалнамаға қатысқандардың 71,4%-ы Қазақстанда тұрады, аздаған жауаптар көрші елдерден келіп түсті.
Сауалнама нәтижелері көрсеткендей, Қазақстандағы халал өнімдерге деген сенім әзірге тұрақты емес. Респонденттердің тек 37,8%-ы «исламдық» деп белгіленген тауарларға толық сенетінін айтты. Тағы 38,8%-ы: «жағдайға байланысты» деп жауап берді. 14,3%-ы мұндай өнімдерге сенбейтінін, ал 9,2%-ы онымен мүлде кездеспегенін мәлімдеді. Сонымен қатар, 56,1% қатысушы халал өнімдерді үнемі тұтынатынын, ал 34,7% — кейде сатып алатынын көрсетті. Сараптамада брендке деген сенімнің ақталмауы, техникалық ақаулар немесе бағаның артық болуына байланысты жоғалатын жағдайлар да тіркелді. Бір респондент: «Өнімді исламдық деп сатты, бірақ ол жұмыс істемеді» деп атап өтті — бұл салада бірізділік пен ашықтықтың маңыздылығын көрсетеді.
Исламдық қаржыға қатысты білім деңгейі төмен күйінде қалып отыр. Тек 13% респондент бұл тақырыпты жақсы немесе терең меңгергенін айтты. Ең жиі кездескен жауап — «естігенмін, бірақ нашар түсінемін» (33,7%), тағы 32,7% жалпы түсінігі бар екенін жеткізді. Қатысушылардың 71,4%-ы өзін мұсылман ретінде сипаттағанына қарамастан, хабардарлық үстірт күйінде қалуда. Бұл — әсіресе көрнекі, түсінікті және мұсылмандармен қатар зайырлы аудиторияға да бағытталған білім беру бастамалары үшін үлкен әлеует бар екенін білдіреді.
Халал тұтынудың ең танымал санаты — тағам. Оны 92% респондент таңдаған. Одан кейінгі орындарда қаржы (62,7%), киім (54,7%), медициналық қызметтер (52%) және білім беру саласы (50,7%) тұр. Бұл халалды тек діни емес, сонымен қатар этикалық жүйе ретінде қабылдауға деген кең қызығушылықты білдіреді. Сонымен қатар, сауалнамаға қатысқан мұсылман емес респонденттердің 63,6%-ы егер халал өнімдер адал, сапалы және олардың қажеттіліктеріне сай болса, оларды пайдалануға дайын екенін айтты. Тағы 30,3% — «мүмкін» деп жауап берді.
AIFB және TIDAM сарапшылары жиналған деректер негізінде бизнес үшін бірқатар практикалық ұсыныстар дайындады. Тұтынушылардың сеніміне ие болу үшін компаниялар ашық коммуникация құруы және тек сертификаттарға емес, нақты әрекеттерге мән беруі қажет. Көрнекі әрі қолжетімді ағартушылық науқандарды дамыту маңызды. Халал өнімдер жиі жауапты тұтыну трендімен байланыстырылады, мұнда адалдық, сапа және орнықтылық басты құндылықтарға айналады. Осыған орай, формалды талаптарға сай болумен қатар, бизнестің қоғамға оң әсерін — бизнес ашықтығы, еңбек жағдайлары немесе экологиялық шешімдер арқылы — көрсету қажет.
Сауалнама нәтижелері көрсеткендей, Қазақстандағы халал секторы жоғары әлеуетке ие, алайда оның жүзеге асуы тұтынушы сенімі, ақпараттылық деңгейі мен брендтердің құндылық тілі арқылы сөйлей алу қабілетіне тікелей байланысты. Астанада өткен форум осындай коммуникацияны құруға жасалған маңызды қадам болды және саланың болашақ дамуына бағыт берді.